IoT và AI không chỉ là xu hướng mà còn là yếu tố không thể tránh khỏi trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh. Các doanh nghiệp buộc phải đổi mới để không bị lạc hậu, và tự động hóa là công cụ quan trọng giúp họ cạnh tranh trên thị trường.
Tự động hóa: xu hướng không thể tránh khỏi trong thế giới công việc
IoT – Tự động hóa đã trở thành một phần quan trọng trong sự phát triển của các ngành công nghiệp. Không chỉ trong sản xuất, tự động hóa còn xuất hiện trong nhiều lĩnh vực khác như y tế, giáo dục, tài chính và thậm chí cả dịch vụ khách hàng. Việc áp dụng tự động hóa giúp doanh nghiệp tăng hiệu suất làm việc, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm chi phí. Chẳng hạn, trong ngành sản xuất, các dây chuyền tự động đã thay thế nhiều công đoạn thủ công, giúp tăng tốc độ sản xuất và đảm bảo chất lượng sản phẩm đồng đều hơn. Ví dụ điển hình là việc áp dụng robot tự động trong các nhà máy của Toyota, cho phép sản xuất xe ô tô với độ chính xác cao và thời gian nhanh hơn.
Trí tuệ nhân tạo: cốt lõi của sự thay đổi trong thị trường lao động
AI – Trí tuệ nhân tạo là một bước tiến lớn trong lĩnh vực công nghệ, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của tự động hóa. AI không chỉ đơn giản là thực hiện các công việc lặp lại mà còn có khả năng tự học và ra quyết định dựa trên dữ liệu. Khả năng này đã mở ra cơ hội lớn cho nhiều ngành nghề.
Ví dụ, trong lĩnh vực tài chính, các công ty đã sử dụng AI để phân tích dữ liệu tài chính và dự đoán xu hướng thị trường, giúp đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả. AI có thể xử lý lượng lớn dữ liệu trong thời gian ngắn, giúp các nhà đầu tư nắm bắt cơ hội nhanh chóng và chính xác. Ứng dụng AI trong chăm sóc khách hàng cũng là một ví dụ điển hình. Nhiều doanh nghiệp đã sử dụng chatbot để tự động hóa quy trình hỗ trợ khách hàng, giúp giải quyết các câu hỏi đơn giản và phổ biến mà không cần sự can thiệp của con người.
IoT và AI tác động đến thị trường lao động như thế nào?
Sự xuất hiện của IoT và AI đã khiến thị trường lao động thay đổi mạnh mẽ. Nhiều công việc trước đây yêu cầu sự can thiệp của con người nay đã được thay thế bằng máy móc và hệ thống tự động. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc công việc của con người sẽ biến mất hoàn toàn. Thay vào đó, bản chất của công việc sẽ thay đổi, với những công việc yêu cầu tư duy sáng tạo và kỹ năng phân tích cao sẽ trở nên quan trọng hơn.
Ví dụ, trong ngành sản xuất, các công nhân trước đây thường phải làm việc trên các dây chuyền sản xuất để lắp ráp sản phẩm. Tuy nhiên, với sự ra đời của các robot tự động, các công việc lắp ráp này đã được tự động hóa. Thay vì làm công việc thủ công, các công nhân giờ đây phải học cách vận hành và giám sát robot, đảm bảo rằng hệ thống hoạt động mượt mà và không gặp sự cố.
Tự động hóa và AI cũng đã thay đổi cách thức làm việc trong ngành dịch vụ khách hàng. Trước đây, việc trả lời các câu hỏi của khách hàng qua điện thoại hoặc email là công việc của con người. Nhưng ngày nay, với sự phát triển của chatbot và hệ thống hỗ trợ tự động, nhiều câu hỏi đơn giản đã được giải quyết mà không cần sự can thiệp của con người.
Những nghề nghiệp nào dễ bị IoT và AI thay thế?
Khi xuất hiện IoT và AI, một số ngành nghề có nguy cơ cao bị tự động hóa thay thế là những công việc lặp đi lặp lại, ít yêu cầu sáng tạo hoặc tư duy phức tạp. Ví dụ:
- Sản xuất: Nhiều công việc trong ngành sản xuất đã được thay thế bởi robot. Các công việc như lắp ráp, kiểm tra sản phẩm hoặc đóng gói có thể được thực hiện hiệu quả hơn bằng máy móc. Ví dụ, Tesla đã sử dụng hệ thống robot trong nhà máy của mình để lắp ráp xe ô tô với tốc độ và độ chính xác cao hơn so với con người.
- Vận tải: Các công nghệ xe tự lái đang dần trở thành hiện thực. Nếu công nghệ này tiếp tục phát triển, các tài xế vận tải, taxi, và các công việc liên quan khác có thể sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Uber và Waymo đã thử nghiệm xe tự lái, và trong tương lai, khi công nghệ này hoàn thiện, hàng triệu tài xế có thể mất việc.
- Dịch vụ khách hàng: Như đã đề cập, chatbot và hệ thống AI có thể thay thế nhân viên dịch vụ khách hàng trong việc giải đáp các câu hỏi thông thường của khách hàng. Điều này giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nhân sự và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Ngoài những công việc như sản xuất, vận tải, và dịch vụ khách hàng đã đề cập, nhiều ngành nghề khác cũng đang bị IoT và AI thay thế, đặc biệt là những công việc có tính lặp đi lặp lại, dễ dàng dựa trên quy tắc, và không yêu cầu tư duy sáng tạo hoặc phân tích phức tạp. Dưới đây là một số ví dụ điển hình về các công việc dễ bị thay thế bởi IoT và AI:
Kế toán và kiểm toán viên
AI và phần mềm tự động hóa đã thay đổi cách các doanh nghiệp thực hiện công việc kế toán và kiểm toán. Các hệ thống AI có thể xử lý hóa đơn, báo cáo tài chính và thuế nhanh chóng và chính xác hơn con người, đồng thời giảm thiểu sai sót. Ví dụ, phần mềm tự động hóa như QuickBooks và Xero đã trở nên phổ biến, giúp các doanh nghiệp tự động hóa quy trình kế toán.
Ví dụ thực tiễn: Nhiều doanh nghiệp nhỏ sử dụng phần mềm kế toán tự động thay vì thuê nhân viên kế toán toàn thời gian. Các công ty kiểm toán lớn như Deloitte và PwC cũng đã ứng dụng AI trong việc kiểm toán, giúp rút ngắn thời gian và chi phí thực hiện.
Nhân viên ngân hàng và giao dịch viên
Công việc tại các quầy giao dịch của ngân hàng, như xử lý tiền mặt, chuyển khoản và các giao dịch cơ bản, đang bị thay thế bởi các hệ thống tự động hóa như máy ATM, ứng dụng ngân hàng di động và chatbot hỗ trợ trực tuyến. Những dịch vụ này cho phép khách hàng tự thực hiện các giao dịch mà không cần phải gặp nhân viên ngân hàng.
Ví dụ thực tiễn: Các ngân hàng lớn như Wells Fargo và Citibank đã giảm số lượng chi nhánh và thay thế bằng dịch vụ ngân hàng trực tuyến và ứng dụng di động, giúp khách hàng thực hiện giao dịch mọi lúc, mọi nơi mà không cần gặp giao dịch viên.
Nhân viên bán hàng và dịch vụ khách hàng trực tuyến
Công nghệ AI đã làm thay đổi cách các doanh nghiệp tiếp cận khách hàng. Chatbot và hệ thống trợ lý ảo như Siri, Alexa hay Google Assistant có khả năng trả lời câu hỏi, hỗ trợ mua sắm, và cung cấp thông tin cho khách hàng mà không cần sự can thiệp của con người. Điều này giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nhân sự và phục vụ khách hàng 24/7.
Ví dụ thực tiễn: Các công ty thương mại điện tử lớn như Amazon sử dụng chatbot để xử lý hầu hết các yêu cầu hỗ trợ khách hàng ban đầu, giúp giải quyết các vấn đề cơ bản như kiểm tra đơn hàng hoặc đổi trả sản phẩm.
Nhà báo và biên tập viên nội dung cơ bản
AI đã bắt đầu thay thế con người trong việc viết và biên tập các nội dung cơ bản, đặc biệt là trong những lĩnh vực như tin tức tài chính, thể thao, và báo cáo thời tiết. Phần mềm AI có thể tạo ra các bài viết dựa trên dữ liệu mà không cần sự can thiệp của nhà báo. Công nghệ này được sử dụng để sản xuất các bài viết ngắn gọn, khách quan mà không cần đến sự sáng tạo của con người.
Ví dụ thực tiễn: Associated Press đã sử dụng AI để viết các bài báo tài chính cơ bản về thu nhập hàng quý của công ty. Các bài viết này được tự động tạo ra dựa trên dữ liệu tài chính, giúp hãng tin này tiết kiệm thời gian và nhân lực.
Nhân viên tổng đài
Nhiều doanh nghiệp đã chuyển từ việc sử dụng nhân viên tổng đài sang các hệ thống AI và chatbot để xử lý cuộc gọi và giải đáp thắc mắc của khách hàng. Hệ thống AI có khả năng nhận dạng giọng nói và xử lý yêu cầu của khách hàng theo kịch bản lập trình sẵn, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả dịch vụ.
Ví dụ thực tiễn: Công ty viễn thông Vodafone đã triển khai hệ thống chatbot AI để thay thế một phần nhân viên tổng đài, xử lý các câu hỏi phổ biến về hóa đơn, thanh toán, và hỗ trợ kỹ thuật cơ bản.
Nhà phân tích tài chính cơ bản
Các phần mềm phân tích dữ liệu dựa trên AI có khả năng xử lý khối lượng lớn thông tin và đưa ra các khuyến nghị đầu tư hoặc báo cáo phân tích tài chính một cách tự động. Điều này làm giảm nhu cầu sử dụng các nhà phân tích tài chính cho những công việc cơ bản, như phân tích xu hướng thị trường hoặc dự đoán giá cổ phiếu.
Ví dụ thực tiễn: Các quỹ đầu tư như BlackRock đã sử dụng hệ thống AI để quản lý danh mục đầu tư, dựa trên các mô hình dữ liệu và thuật toán phân tích mà không cần sự can thiệp nhiều của con người.
Phiên dịch viên và dịch thuật viên
Với sự phát triển của các công cụ dịch thuật tự động như Google Translate và DeepL, công việc phiên dịch và dịch thuật cơ bản đã bị AI thay thế. Dù các hệ thống này chưa hoàn toàn chính xác 100%, chúng đủ khả năng để xử lý các tài liệu đơn giản hoặc giúp giao tiếp cơ bản giữa các ngôn ngữ.
Ví dụ thực tiễn: Nhiều doanh nghiệp đã sử dụng các phần mềm dịch thuật tự động để dịch các tài liệu không yêu cầu độ chính xác cao, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.
Nhân viên nhà hàng và giao nhận hàng
AI và tự động hóa đã bắt đầu thay đổi cách các nhà hàng vận hành. Nhiều nhà hàng đã áp dụng robot để phục vụ thức ăn, trong khi các hệ thống tự đặt hàng trực tuyến đang thay thế nhân viên phục vụ truyền thống. Giao hàng cũng dần được thay thế bởi robot và drone (máy bay không người lái) trong các thử nghiệm ở nhiều nước.
Ví dụ thực tiễn: Các chuỗi cửa hàng như Domino’s Pizza đã thử nghiệm sử dụng robot giao hàng và xe tự lái để vận chuyển pizza đến tay khách hàng, giảm nhu cầu sử dụng tài xế giao hàng.
Các công việc khác như thư ký, thủ kho, và thậm chí luật sư trong các nhiệm vụ đơn giản như phân tích hợp đồng cũng có thể bị tự động hóa trong tương lai. Mặc dù tự động hóa mang lại nhiều lợi ích trong việc tăng hiệu suất và tiết kiệm chi phí, nó cũng đòi hỏi người lao động cần phải trang bị những kỹ năng mới để duy trì giá trị trong một thế giới ngày càng phụ thuộc vào công nghệ và AI.
Các kỹ năng nào sẽ trở nên quan trọng trong tương lai cùng với IoT và AI?
Để đối phó với sự thay đổi của thị trường lao động, người lao động cần trang bị cho mình những kỹ năng mới. Những kỹ năng liên quan đến công nghệ, sáng tạo và tư duy phản biện sẽ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Cụ thể:
- Kỹ năng công nghệ: Khả năng sử dụng và làm việc với các công nghệ mới như AI, robot và phần mềm tự động hóa sẽ là điều cần thiết. Những vị trí như kỹ sư phần mềm, chuyên viên phân tích dữ liệu sẽ trở thành những ngành nghề có nhu cầu cao trong tương lai. Ví dụ, một người lập trình robot sẽ có thể điều khiển, sửa chữa và tối ưu hóa các hệ thống tự động hóa trong các nhà máy sản xuất.
- Sáng tạo: Những công việc đòi hỏi khả năng sáng tạo sẽ khó bị thay thế bởi AI. Chẳng hạn như thiết kế đồ họa, phát triển nội dung hoặc lập kế hoạch chiến lược marketing đều yêu cầu tư duy sáng tạo mà AI chưa thể thay thế hoàn toàn.
- Tư duy phản biện: Mặc dù AI có thể xử lý một lượng lớn thông tin, nhưng việc đưa ra các quyết định phức tạp và có tính chiến lược vẫn đòi hỏi sự can thiệp của con người. Các vị trí quản lý, lập kế hoạch và tư vấn sẽ cần đến khả năng tư duy phản biện để giải quyết các vấn đề trong doanh nghiệp.
IoT và AI có tạo ra nhiều công việc mới không?
Bên cạnh việc thay thế các công việc hiện tại, tự động hóa và AI cũng tạo ra nhiều công việc mới. Các vị trí liên quan đến phát triển, vận hành và bảo trì các hệ thống tự động hóa và AI sẽ cần đến nguồn nhân lực lớn. Theo một số nghiên cứu, các ngành công nghệ thông tin, quản lý hệ thống và an ninh mạng sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.
Ví dụ, các công ty như Google, Amazon, và Microsoft đang liên tục tuyển dụng những chuyên gia về AI và dữ liệu để phát triển các hệ thống AI tiên tiến hơn. Đồng thời, những ngành liên quan đến bảo mật dữ liệu cũng sẽ phát triển nhanh chóng khi nhu cầu bảo vệ dữ liệu cá nhân và doanh nghiệp ngày càng tăng cao.
Tác động của IoT và AI đến các ngành công nghiệp cụ thể
Mỗi ngành công nghiệp sẽ bị ảnh hưởng bởi tự động hóa theo những cách khác nhau. Ví dụ, trong ngành y tế, AI đang được sử dụng để phân tích dữ liệu bệnh nhân, dự đoán bệnh lý và đề xuất phương pháp điều trị. Một ví dụ điển hình là IBM Watson, hệ thống AI đã được sử dụng trong nhiều bệnh viện để phân tích dữ liệu y tế và đưa ra chẩn đoán nhanh chóng, chính xác hơn so với phương pháp truyền thống.
Trong ngành giáo dục, các công nghệ tự động hóa như hệ thống quản lý học tập trực tuyến đã thay đổi cách học sinh và giáo viên tương tác. Các giáo viên giờ đây có thể sử dụng phần mềm để tự động chấm điểm bài tập, quản lý lịch học và tương tác với học sinh một cách hiệu quả hơn.
Sự kết hợp giữa con người và máy móc: tương lai của công việc
Thay vì lo lắng rằng tự động hóa và AI sẽ thay thế hoàn toàn con người, chúng ta nên tập trung vào việc học cách làm việc cùng với công nghệ. Máy móc có thể thực hiện các công việc lặp đi lặp lại một cách nhanh chóng và chính xác, trong khi con người đóng vai trò quản lý và thực hiện các nhiệm vụ sáng tạo, phức tạp.
Ví dụ, trong lĩnh vực kiến trúc, các phần mềm thiết kế tự động đã giúp các kiến trúc sư giảm bớt thời gian vẽ bản thảo, nhưng vai trò của con người trong việc sáng tạo và thiết kế tổng thể vẫn không thể thay thế. Các kiến trúc sư sử dụng công nghệ để tăng hiệu suất làm việc và tạo ra những thiết kế đẹp mắt hơn, nhưng tư duy sáng tạo vẫn là yếu tố cốt lõi.
IoT và AI trong tương lai gần
Tự động hóa và AI sẽ tiếp tục phát triển và tác động sâu rộng đến mọi ngành nghề. Dự báo cho thấy, trong vòng 10-20 năm tới, nhiều công việc sẽ biến mất, nhưng cũng sẽ có những công việc mới ra đời. Điều quan trọng là người lao động cần liên tục học hỏi, nâng cao kỹ năng để thích nghi với thị trường lao động đang thay đổi.
Việc chuẩn bị cho tương lai không chỉ là trách nhiệm của cá nhân mà còn là của các doanh nghiệp và chính phủ. Chính phủ cần đưa ra các chính sách hỗ trợ đào tạo lại lao động, trong khi các doanh nghiệp cần tạo điều kiện để nhân viên của mình nâng cao kỹ năng và thích nghi với công nghệ mới.
Tham khảo: Vai trò của AI và Machine Learning trong quản lý hệ thống tài liệu
