Người lãnh đạo giỏi không thể bị thay thế bởi AI?

người lãnh đạo không thể bị thay thế bởi ai

Post Views: 111

5/5 - (1 vote)

Mặc dù Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng trở nên thông mình và vượt trội con người trong một số lĩnh vực, nhưng có những yếu tố mấu chốt mà Trí tuệ nhân tạo (AI) không thể thay thế cho một người lãnh đạo giỏi.

Với khả năng truy cập thông tin không giới hạn, sức mạnh xử lý vượt trội, khả năng học hỏi nhanh chóng và không bị cảm xúc chi phối, trí tuệ nhân tạo hứa hẹn sẽ sớm vượt qua con người trong nhiều lĩnh vực lãnh đạo.

Nghiên cứu đã khảo sát hơn 600 nhân viên và thấy rằng, trong một số khía cạnh lãnh đạo, nhân viên tin tưởng AI hơn cả sếp của họ. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc AI sẽ thay thế hoàn toàn các nhà lãnh đạo. Con người vẫn muốn được dẫn dắt bởi những người khác, ngay cả khi những người đó không hoàn hảo.

Nghiên cứu trong 10 năm qua cho thấy, lãnh đạo càng thể hiện được tính người thì hiệu quả càng cao cho cả nhóm, tổ chức và chính bản thân nhà lãnh đạo. Thành công trong thời đại này đòi hỏi các nhà lãnh đạo phải hiểu và tận dụng lợi ích của AI, nhưng đồng thời cũng phải phát huy tối đa những phẩm chất đặc biệt của con người.

Table of Contents

AI hỗ trợ: Nhanh hơn, Chính xác hơn, Ít thiên vị hơn và Kiên định hơn

Một cuộc phỏng vấn nhân viên để xem họ cảm thấy thế nào về việc tích hợp AI vào lãnh đạo. Nhiều người cho rằng sếp của họ đôi khi không hiểu chuyên môn của mình và chỉ quan tâm đến việc thăng chức. Họ nghĩ một “robot AI” chính xác, khách quan và thông minh hơn sẽ giúp họ phát triển và định hướng công việc tốt hơn.

AI có thể phân tích dữ liệu khổng lồ và nhận ra các mẫu hình chính xác hơn bất kỳ người nào

Nhờ AI, bạn có thể giảm thiểu hoặc loại bỏ ảnh hưởng của cảm xúc, background, mối quan hệ cá nhân, quan điểm của lãnh đạo, giúp AI đưa ra chiến lược và ra quyết định hiệu quả hơn. Nghiên cứu cho thấy mọi người có niềm tin cao vào khả năng hoạch định chiến lược và ra quyết định của AI. Đáng chú ý, 65% người được hỏi có niềm tin “từ khá” đến “hoàn toàn” vào khả năng phát triển chiến lược của AI.

AI cũng có thể làm việc ổn định và ít thay đổi cảm xúc hơn lãnh đạo con người

Điều này có lợi trong một số lĩnh vực lãnh đạo như lập kế hoạch, phân công công việc và ưu tiên công việc. Nhân viên cảm thấy thoải mái khi AI phân tích hiệu suất của họ và đề xuất các hành động và quyết định tối ưu: 43% “đồng ý” hoặc “hoàn toàn đồng ý” và 23% “trung lập” về vấn đề này.

Điều thú vị là 45% người được hỏi cảm thấy thoải mái khi nhận phản hồi về hiệu suất do AI cung cấp, miễn là phản hồi đó tích cực. Có lẽ vì AI có thể cung cấp cho nhân viên phản hồi được cá nhân hóa và theo thời gian thực về hiệu suất của họ. AI có thể phân tích điểm mạnh, điểm yếu của nhân viên và đề xuất các khóa đào tạo hoặc nguồn lực khác để giúp họ phát triển.

Tuy nhiên, những lợi ích của AI không nên khiến các nhà lãnh đạo lo sợ bị thay thế. Nghiên cứu của cho thấy nhân viên muốn được lãnh đạo bởi con người, chứ không phải công nghệ.

Không hoàn hảo nhưng chân thật

Mặc dù AI có tiềm năng trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà lãnh đạo, nhưng nó cũng có những hạn chế. Chúng ta thường cho rằng công việc lý tưởng thường được cho là có tổ chức, chuyên nghiệp và được tính toán kỹ lưỡng. Tuy nhiên, thực tế thì công việc luôn phức tạp, con người thường có những lo lắng, mục tiêu cá nhân và cả hy vọng lẫn lộn. Điều này là do đơn giản chúng ta là con người, và những cảm xúc đó luôn xuất hiện tại nơi làm việc.

Lo ngại về khả năng phân tích của AI

Chính trong những khía cạnh “con người” này, AI lại bộc lộ những hạn chế lớn nhất. Nghiên cứu cho thấy mọi người không tin tưởng AI có thể hiểu hành vi của con người tại nơi làm việc tốt hơn lãnh đạo (57% không tin tưởng và 22% trung lập). Thêm vào đó, 60% người được hỏi lo ngại về khả năng AI phân tích và sử dụng cảm xúc của nhân viên để đưa ra quyết định.

Điều này được củng cố bởi các nghiên cứu học thuật, cho thấy nhân viên có xu hướng không tin tưởng và cảm thấy không thoải mái khi AI can thiệp vào các vấn đề cá nhân. Mọi người lo lắng về việc AI có thể sử dụng sai hoặc xử lý không thỏa đáng dữ liệu cá nhân, dẫn đến cảm giác dễ bị tổn thương. Nhiều người còn sợ bị phân biệt đối xử nếu AI áp dụng các chiến lược thiên vị và đối xử bất công với một số nhóm người nhất định. Bên cạnh đó, họ cũng lo ngại về tính minh bạch và “hộp đen” trong quá trình AI đưa ra quyết định, khiến mọi người không hiểu rõ các đề xuất được tạo ra như thế nào.

Thay vì lo lắng về sự phản kháng này, các nhà lãnh đạo nên sử dụng phản hồi từ nhân viên như một chỉ dấu để biết họ cần tập trung vào đâu – đó chính là những khía cạnh “con người”, cảm xúc trong công việc đòi hỏi sự quan tâm, minh bạch và những cuộc trò chuyện tích cực.

Tất nhiên, con người cũng có trách nhiệm tránh những sai lầm trong quản lý

Trong công việc, không có lĩnh vực nào đòi hỏi sự minh bạch và thẳng thắn của lãnh đạo hơn khâu tuyển dụng và thăng chức. Đây là những thời điểm dễ gây ra cảm giác hy vọng, lo lắng, tự hào hoặc thất vọng cho nhân viên. Do đó, nhân viên hoàn toàn không muốn AI can thiệp vào quá trình này.

Nghiên cứu cho thấy 69% nhân viên “đồng ý” hoặc “hoàn toàn đồng ý” về việc lo ngại sử dụng AI để đưa ra quyết định tuyển dụng, thăng chức và phân công công việc dựa trên hiểu biết về hành vi của con người.

Ngoài ra, như đã đề cập ở trên, nhân viên có thể thoải mái nhận phản hồi tích cực do AI đưa ra. Nhưng lại không muốn nhận phản hồi tiêu cực. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy chỉ có 25% nhân viên “từ khá” đến “hoàn toàn” thoải mái nhận phản hồi tiêu cực về hiệu suất công việc do AI tạo ra, trong khi 55% cảm thấy “từ khá” đến “hoàn toàn” không thoải mái.

Mặc dù tương tác giữa con người phức tạp và rối rắm, nhân viên vẫn coi trọng điều đó hơn những hứa hẹn của AI. Tất nhiên, điều này không có nghĩa là chúng ta nên tránh xa AI và những lợi ích tuyệt vời của nó. Thay vào đó, những nhà lãnh đạo giỏi hiện nay và tương lai sẽ tìm ra sự cân bằng, tận dụng AI và các điểm mạnh của nó, đồng thời phát huy tối đa những phẩm chất “con người” của mình.

Làm sao để tận dụng AI và phát huy phẩm chất con người trong lãnh đạo

Trong tương lai, các nhà lãnh đạo biết tận dụng AI sẽ có lợi thế rõ rệt về năng suất, hiệu quả và ra quyết định. Đồng thời, những nhà lãnh đạo thể hiện phong cách lãnh đạo lấy con người làm trung tâm sẽ vượt trội trong việc thu hút, giữ chân, phát triển và thúc đẩy những nhân tài hàng đầu.

Vậy làm thế nào để biết khi nào nên sử dụng AI, khi nào nên phát huy phẩm chất con người, hoặc kết hợp cả hai? Hãy tự hỏi bản thân hai câu hỏi sau:

Tình huống này có cần dựa vào kiến thức, tư duy logic hoặc phân tích không?
Tình huống này có đòi hỏi các phẩm chất xã hội, cảm xúc hoặc kỹ năng giao tiếp giữa các cá nhân không?

Ma trận hoạt động lãnh đạo giữ AI và con người

Biểu đồ dưới đây sẽ giúp bạn xác định khi nào nên sử dụng AI và khi nào nên tập trung vào những phẩm chất tốt nhất của con người trong vai trò lãnh đạo.

AI so với con người — AI versus Human: A Matrix of Leadership Activities

(Đây là hướng dẫn dành cho lãnh đạo để đánh giá nơi nào họ nên tận dụng AI và nơi nào họ nên tận dụng bản chất con người)

Những nhà lãnh đạo giỏi hiện nay đang nỗ lực tìm hiểu khả năng của AI. Những điều AI không làm được và các vấn đề đạo đức liên quan đến việc sử dụng AI. Có rất nhiều bài viết và tài liệu tham khảo hữu ích, bao gồm các tình huống thực tế và chiến lược để bắt đầu. Nhưng công việc không dừng lại ở đó. Các nhà lãnh đạo cần nỗ lực để trở thành những người lãnh đạo nhân văn hơn, tạo được niềm tin và lòng trung thành với cùng một sự nhiệt tình và cam kết.

Những phẩm chất cốt lõi của lãnh đạo kiểu tính con người

Đây chính là bước khởi đầu quan trọng nhất. Trong hơn một thập kỷ qua, dữ liệu được thu thập từ 75.000 nhà lãnh đạo và nhân viên trên khắp các ngành nghề và trên toàn cầu, phỏng vấn hàng trăm giám đốc điều hành giàu kinh nghiệm và hợp tác với các nhà nghiên cứu từ Trường Kinh doanh Harvard, Trường Kinh doanh Columbia và Trường Quản lý Rotman.

Một giám đốc điều hành tham gia cuộc phỏng vấn đã nói như thế này: “Lãnh đạo là về việc quên đi quản lý và học lại cách trở thành con người.” Lãnh đạo kiểu con người là về việc thể hiện bản thân là một con người chân chính với những khuyết điểm, sự không hoàn hảo và thường không có tất cả câu trả lời.

Ba phẩm chất cốt lõi nằm ở trung tâm của lãnh đạo kiểu con người: nhận thức, lòng trắc ẩn và trí tuệ.

Nhận Thức (Awareness) – Gốc rễ của lãnh đạo tính con người

Nhận thức là khả năng của tâm trí để hiểu rõ trạng thái tinh thần, suy nghĩ, cảm xúc của bản thân, cũng như thế giới và mọi người xung quanh. Nhờ có nhận thức, bạn có thể kiểm soát tốt hơn những suy nghĩ và cảm xúc của mình, từ đó lãnh đạo người khác hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, nhận thức cũng giúp bạn phát triển sự linh hoạt về mặt tinh thần, khả năng chuyển đổi giữa tập trung vào các nhiệm vụ ưu tiên quan trọng và bao quát bức tranh toàn cảnh. Trong một thế giới hối hả, sự linh hoạt về mặt tinh thần là nền tảng để hoàn thành công việc quan trọng, đồng thời đảm bảo sự đồng nhất giữa mục tiêu lớn và các chi tiết của nhiệm vụ.

Nhận thức là một phẩm chất đặc biệt của con người. Trí tuệ nhân tạo (AI) hiện tại chưa (hoặc chưa thể) tự nhận thức và đưa ra những lựa chọn độc lập dựa trên nhận thức phi tuyến tính, không thể tính toán được.

Lòng trắc ẩn (Compassion) là nền tảng xây dựng niềm tin

Lòng trắc ẩn là khả năng của tâm trí quan tâm đến bản thân và người khác. Nó bắt đầu từ sự đồng cảm như một tia lửa, nhưng sau đó bổ sung thêm hành động và mong muốn mang lại lợi ích cho người khác. Khi bạn thực hành lòng trắc ẩn, bạn phát triển lòng dũng cảm quan tâm – khả năng dấn thân can đảm vào các mối quan hệ giữa con người và không bao giờ né tránh những cuộc trò chuyện khó khăn. Và bạn học được sự minh bạch quan tâm – khả năng thẳng thắn và trung thực để mọi người biết vị trí của họ. Lòng trắc ẩn là một phẩm chất đặc biệt của con người, nuôi dưỡng lòng tin và nâng cao sự an toàn về mặt tâm lý, cho phép mọi người và nhóm của bạn đạt hiệu suất cao hơn.

Mặc dù AI ngày càng giỏi bắt chước cảm xúc của con người như sự đồng cảm, nhưng lòng trắc ẩn vẫn nằm ngoài tầm với của chúng. AI có thể nhận ra ai đó đang buồn bã, nhưng nó không thể thực sự hiểu cảm xúc đó hoặc chủ động làm điều gì đó để giúp đỡ. Lòng trắc ẩn đòi hỏi khả năng đặt mình vào vị trí của người khác, điều mà AI hiện tại vẫn chưa làm được.

Trí tuệ (Wisdom) – Kim chỉ nam của lãnh đạo

Trí tuệ là khả năng của tâm trí để phân biệt và đưa ra phán đoán đúng đắn dựa trên kinh nghiệm. Người có trí tuệ là người nhìn nhận sự việc một cách thực tế, không bị cái tôi chi phối, và biết điều gì là tốt nhất cho mọi người và tổ chức. Một thành phần then chốt của trí tuệ là “tâm trí của người mới bắt đầu”, hay khả năng luôn cởi mở và không để kinh nghiệm chi phối quá nhiều. Khi bạn thực hành trí tuệ, bạn cũng củng cố sự chính trực, hay khả năng hành động theo lương tâm và các giá trị đạo đức.

Mặc dù AI có thể cung cấp cho chúng ta một lượng lớn dữ liệu và kiến thức, nhưng để khai thác tối đa giá trị đó thì đòi hỏi khả năng phân định và đưa ra quyết định sáng suốt – điều mà chỉ những nhà lãnh đạo con người mới có.

“Nhận thức, lòng trắc ẩn và trí tuệ là ba phẩm chất cốt lõi của một nhà lãnh đạo vĩ đại”

Tương lai của lãnh đạo sẽ là sự hỗ trợ của AI, con người và AI sẽ cùng hợp tác chứ không phải AI thống trị. Không còn nghi ngờ gì nữa, AI đang và sẽ tiếp tục thay đổi cách chúng ta làm việc và cuộc sống của chúng ta. Trong tương lai gần, hầu hết chúng ta sẽ dành phần lớn thời gian trong ngày để tương tác với các hệ thống và công cụ khác nhau, giúp đưa ra các quyết định và thực hiện các hành động. Các nhà lãnh đạo không hiểu điều này và không thể tận dụng AI sẽ bị tụt hậu.

Kết luận

Tuy nhiên, nhân viên vẫn mong muốn và coi trọng những nhà lãnh đạo lấy con người làm trung tâm, bất chấp những thiếu sót và hạn chế của họ. Các nhà lãnh đạo nâng cao khả năng lãnh đạo nhân văn sẽ thành công trong việc thu hút, giữ chân, phát triển và thúc đẩy những nhân tài hàng đầu. Điều này đòi hỏi chúng ta phải khai thác những phẩm chất đặc biệt của con người như nhận thức, lòng trắc ẩn và trí tuệ. Đây là cơ hội tuyệt vời cho tất cả chúng ta: cơ hội để trở nên chân thật hơn, gắn kết hơn, con người hơn.

Author